Johannes de Doperkerk van Hilaard
De kerk is gebouwd in 1450. Daarvoor zou er een houten kerk hebben gestaan.
De noordkant van de kerk heeft een paar steunberen en op de tekening uit 1723 is daar ook nog een deur te zien. Deze is later dicht gemetseld.
De kerk is aan de oostkant afgesloten met een vijfhoekig koor. Onder de ramen loopt een doorgaande zandstenen waterlijst.
Oorspronkelijk was dit een katholieke kerk. Net zoals alle oude katholieke kerken kreeg de kerk van Hilaard ook een beschermheilige. Voor deze kerk was dit de Heilige Johannes.
De kerk is tegenwoordig een rijksmonument.
De toren is het oudste deel van de kerk en is in 1245 gebouwd. In 1865 heeft deze een grote opknapbeurt gekregen dat ook te zien is aan de muurankers.
Bij deze restauratie is zeer waarschijnlijk het “renaissancegeveltje” aan de westkant van de toren aangebracht. Op de tekening uit 1723 zijn beide gevels nog gelijk.
In de jaren 1962-1967 heeft er een grote restauratie plaatsgevonden. De toren heeft twee klokken. De kleine is in 1392 gegoten door Hermanus. De grote klok dateert uit 1618 en is gemaakt door Hans F. van Neurenberg uit Leeuwarden. Deze heeft ook de klokken van de Oldehove in Leeuwarden gegoten. De grote klok heeft een opschrift in gotische letters, waarin de maker, de kerkvoogd Tiard Cruysel en de grietman Hobbe van Aylva en zijn vrouw Frouck worden genoemd.
In de oorlogsjaren zijn de klokken door de Duitsers uit de toren gehaald. Het verzet heeft toen veel klokken gestolen waaronder die van de Johannes de Doper Kerk.
De klokken worden geluid vóór de kerkdienst en bij begrafenissen.
Het interieur van de kerk
De epitaaf
Epitaaf uit 1656 ter nagedachtenis van Hobbe van Aylva, * 1582 † 14-06-1645 en zijn vrouw Frouck van Aylva * 1589 † 25-12-1617.
Het echtpaar en hun kinderen zijn in de grafkelder onder het koor van de kerk begraven.
Hobbe van Aylva was Grietman van Baarderadeel 1610-1639, lid Gedeputeerde Staten van Friesland en curator van de Universiteit van Franeker.
Het gedenkbord is in 2005 door Randolph Algera gerestaureerd en ziet er weer uit als nieuw.
Het echtpaar en hun kinderen zijn in de grafkelder onder het koor van de kerk begraven.
Hobbe van Aylva was Grietman van Baarderadeel 1610-1639, lid Gedeputeerde Staten van Friesland en curator van de Universiteit van Franeker.
Het gedenkbord is in 2005 door Randolph Algera gerestaureerd en ziet er weer uit als nieuw.
Het orgel
In 2011/2012 is het Van Dam-orgel gerestaureerd door de firma Bakker & Timmenga.
In 2011/2012 is het Van Dam-orgel gerestaureerd door de firma Bakker & Timmenga.
Onderduikers
Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn in totaal 13 personen in wisselende samenstelling in de Johannes de Dooperkerk ondergedoken geweest.
Zij hebben zich boven het tongewelf schuilgehouden.
Daarnaast hebben ook anderen zich op diverse locaties in Hilaard moeten verbergen.
Op een gegeven moment is één van de onderduikers, de heer Bote Lieuwe Dijk, opgepakt en afgevoerd naar de gevangenis. Hij is daarna op 14 november 1944 gefusilleerd nabij Herbayum. Hij was één van de mensen die naar aanleiding van de Spoorwegstaking moesten onderduiken.
Later, op 9 januari 1945, werden tijdens een razzia alle onderduikers uit de kerk gehaald en gevangen genomen. Enkele van hen zijn later op transport gesteld naar het kamp Wilhelmshafen in Duitsland.
Tijdens een grondige restauratie in het jaar 2000 vond men de restanten van het “onderduikershol” terug.
Toen ontstond het idee om de herinnering aan de periode, dat de kerk en de Hilaarder dorpsgemeenschap onderdak boden aan een aantal onderduikers, levend te houden in de vorm van een plaquette.
De plaquette bevindt zich in het voorportaal van de kerk.
Zij hebben zich boven het tongewelf schuilgehouden.
Daarnaast hebben ook anderen zich op diverse locaties in Hilaard moeten verbergen.
Op een gegeven moment is één van de onderduikers, de heer Bote Lieuwe Dijk, opgepakt en afgevoerd naar de gevangenis. Hij is daarna op 14 november 1944 gefusilleerd nabij Herbayum. Hij was één van de mensen die naar aanleiding van de Spoorwegstaking moesten onderduiken.
Later, op 9 januari 1945, werden tijdens een razzia alle onderduikers uit de kerk gehaald en gevangen genomen. Enkele van hen zijn later op transport gesteld naar het kamp Wilhelmshafen in Duitsland.
Tijdens een grondige restauratie in het jaar 2000 vond men de restanten van het “onderduikershol” terug.
Toen ontstond het idee om de herinnering aan de periode, dat de kerk en de Hilaarder dorpsgemeenschap onderdak boden aan een aantal onderduikers, levend te houden in de vorm van een plaquette.
De plaquette bevindt zich in het voorportaal van de kerk.
De zilveren avondmaalsbeker
De zilveren avondmaalsbeker is in bruikleen gegeven aan het Fries museum.
De Nicolaaskerk van Húns
De kerk van Húns is gebouwd aan het begin van de 13e eeuw en verhoogd in de 16e eeuw. De zuidmuur laat een viertal spitsboogvensters zien en is in de 19e eeuw bepleisterd. Deze bepleistering wordt in onze tijd eerder als ontsierend dan verrijkend ervaren. Ook de muur van het koor is gedeeltelijk bepleisterd. Veel boeiender zijn de noord- en de westzijde. Aan de noordzijde zijn de muren opgebouwd met grote gele kloostermoppen, soms afgewisseld met rode steen. In de noordzijde zit één spitsboogvenster. Ook zien we hier twee dichtgemetselde ingangen: een rondbogige uit de bouwtijd en een spitsbogige uit later eeuwen. De oorspronkelijke zadeldaktoren is al in de 18e eeuw afgebroken en vervangen door een houten geveltorentje. De luidklok is veel ouder: die werd in 1619 gegoten door Hans Falck.
Interieur Húns
We zien in de kerk een aantal opvallende elementen. Allereerst vallen de 19e eeuwse olielampen op, een unicum. De blauw geschilderde preekstoel staat tegen de oostmuur. Met het eenvoudige maar fraaie doophek en twee kerkbanken (‘avondmaalsbanken’) in dezelfde stijl vormt het een geheel dat nog uit de 17e eeuw stamt. Op de vloer liggen een paar mooi gebeeldhouwde zerken, waaronder een priesterzerk uit 1577, dus vlak voor de tijd dat Fryslân definitief protestants werd (1580). Hij is gemaakt voor Sibren Jacobs, die tot zijn dood pastoor in Húns was.
Orgel Húns
Het orgel stond oorspronkelijk in Leons. In 1962 is het overgebracht naar Húns, omdat men van plan was de Leonser kerk af te breken, een beslissing waar men later op is teruggekomen.
Willem Hardorff, een Leeuwarder orgelmaker, bouwde het instrument rond 1875. Hier zijn overigens geen schriftelijke bewijzen van. Men baseert de identificatie en de datering op de pijpwerkfactuur en de gelijkenis met het uit 1878 daterende Hardorff-orgel in de Hervormde Kerk van Brantgum.
De dispositie van het in 2013 door de firma Bakker & Timmenga gerestaureerde instrument luidt als volgt:
Prestant 8’
Holpijp 8’
Viool de Gambe 8’
Octaaf 4’
Fluit d’ amour 4’
Woudfluit 2’
Salicet 2’
Dulciaan 8’.
Het laatste register is in 1883 door de Firma Bakker & Timmenga op een al daarvoor gereserveerde sleep gezet.
